چرا افراد به خط بینی و ستاره شناسی اعتقاد می آورند؟ یک احتمالش می تواند این باشد که تعابیری که این قبیل چیزها فراهم می کنند “درست” است. به این خاطر درست است که شامل کلی گویی های نامفهوم مثبتی با درجه ی اعتبار بالا است که مفروضاً تا امروز روی به طور خاص یک شخص اسمی برآورد شده است.
روانشناسان برای چندین دهه بر روی “تاثیر بارنوم” (گاهی به عنوان تاثیر فورر شناخته شده است) پژوهش می کردند. این پدیدار زمانی اتفاق می افتد که افراد، فیدبک شخصیت خودشان را به این خاطر قبول می کنند که گمان می کنند آن، از پروسه ی ارزیابی شخصیت آنها برآورد شده است. به عبارت دیگر، افراد به ورطه ی اشتباهِ ارزش گذاریِ شخصی می افتند. افراد قبول دارند که کلی گرایی هایی که تقریبا راجع به همه درست باشد، مشخصا در مورد خودشان هم صحیح است.
بیشتر از 60 سال قبل، روانشناسی به نام استاگنر از گروهی از مجموعه ی مدیران، یک تست شخصیتی گرفت، اما به جای دادن نمره و ارائه ی پاسخ های عملی، به هریک از آنان فیدبکی جعلی در قالب یک سری ادعا داد که منبعث از طالع بینی آنها، یعنی خط بینی و از این قبیل چیزها بود. سپس از هر مدیر خواسته شد که خروجی مورد نظر خود را بخواند (با این فرض که از یک آزمایش علمی برای او استخراج شده است) و خودش بگوید که اظهارنامه تا چه حد صحیح بوده است. بیش از نیمی از آنها توصیف پروفایل خود را درست ارزیابی کردند، و تقریبا هیچ کس معتقد نبود که این اظهارات غلط است.
سال بعد، پروفسور فورر از دانشجویانش آزمون های ارزیابیِ شخصیت گرفت، و بی توجه به پاسخ های آنان، به هر دانشجو یک ارزیابیِ هویتی از خود آنان داد. سه مورد اول چنین بودند: “تو به سایر افراد شدیدا نیاز داری تا دوستت داشته باشند و تو را قبول داشته باشند”؛ “به شدت میل به انتقاد از خودت داری”، “حجم زیادی پتانسیل بلااستفاده داری که هیچگاه نتوانسته ای به نفع خودت به کار ببری.”
سپس از آنان خواسته شد تا شرح داده شده را از 0 تا 5 ارزیابی کنند، امتیاز 5 برای کسی که احساس می کرد این توصیف یک ارزیابیِ “عالی” بود، و امتیاز 4 برای آنها که اظهارنامه را “خوب” ارزیابی می کردند. سنجش میانگین کلاس 26/4 بود.
به هر حال مطالعات انجام گرفته روی تاثیر بارنوم، نشان داده است که باور داشن به فیدبکِ جعلی تحت تاثیر یک تعداد فاکتورهای مهم قرار می گیرد: برخی بدین خاطر که با مشاوره گیرنده و مشاور انجام می شود (برای مثال، شخصیت آنها، ساده لوحی شان) و برخی به دلیل ماهیت آزمون و وضعیت فیدبک مورد نظر. یکی از مهمترین متغیرهای دریافت شده، اختصاصی بودن اطلاعات مورد نیاز است. پرسش های مفصل تر (برای مثال، طالع بینیِ مبتنی بر سال، ماه و روز تولد. بجای اینکه فقط مبتنی بر سال و ماه تولد باشد) احتمال بیشتری پیش می آورد که شخص فکر کند که آن اطلاعات مختص خود اوست.
توضیح خود فورر (در 1949) درباره تاثیر بارنوم، بر حسب ساده لوحی فرد بود. افراد میل دارند ادعاهای راجع به خودشان را که موافق میلشان است بپذیرند. ادعاهایی که بجای اینکه با جریانات تجربیِ متناسب باشد، به وسیله برخی معیارهای بی ربط سنجیده شده است. این امر اصل های دیگری را هم در اظهارنامه ی شخصیت افراد اثبات می کند –”اصل ؟”- که اشاره دارد که متناوباً برای استفاده یا پذیرشِ کلمات یا فیدبک مثبت یک تمایل عمومی وجود دارد تا کلمات و خروجی منفی.
منبع: مرکز مشاوره ستاره ایرانیان-ما چیزهایی داریم که بر هرکس صدق می کند: تاثیر بارنوم
