مشاور کودکان آنلاین:چگونگی تنبیه کودک

همه والدین در مورد تنبیه کودک، عقاید شخصی مخصوصی دارند. چه آنهایی که آن را می‌پذیرند و یا رد می‌کنند، از تنبیه به عنوان یک روش آموزشی مناسب برای کودکانشان استفاده می‌کنند. وقتی که کودکتان را به اتاقش می‌فرستید، زمان تماشا کردن تلویزیون را محدود می‌کنید و به او اجازه بارزی کردن با اسباب‌بازی مورد علاقه‌اش را نمی‌دهید؛ یا وقتی که به یکباره و به دنبال نزدیک شدن کودک به اجاق گاز، ناگهان فریاد می‌کشید: «نکن!» در واقع برای اصلاح رفتارها از اصول تنبیه استفاده کرده‌اید.

اگر می‌توانستیم کودکانمان را فقط با استفاده از روش‌های مثبت تربیت کنیم، خیلی عالی بود؛ اما نمی‌توانیم. برای آموختن الگوهای رفتاری شایسته، هم روش‌های مثبت و هم منفی لازم هستند. ما قصد نداریم تنبیه را بپذیریم یا رد کنیم. بلکه می‌خواهیم روش آن را بیاموزیم تا هنگامی که تنبیه به عنوان یک روش تربیتی ضروری بود، تاثیر بیشتری داشته باشد.مشاورکودک انلاین

تنبیه به تنهایی نمی‌تواند نتایج دلخواه را فراهم کند. زیرا به‌طور کلی روشی منفی است. این روش به کودک می‌آموزد که چه کاری را نباید انجام دهد. اما نمی‌آموزد که چگونه باید رفتار کند. وقتی تنبیه را بدون تقویت رفتار شایسته به کار می‌بریم، کودک نمی‌داند رفتار ناپسندش را با چه رفتاری جایگزین کند.

هیتر سه ساله برای رسیدن به یک لیوان از صندلی بالا می‌رود. مادرش او را از صندلی پایین می‌گذارد و به خاطر بالا رفتن از آن، او را سرزنش می‌کند. هیتر گریه می‌کند و می‌گوید، «دیگه نمی‌روم بالا، مامان». تا این مرحله خوب است؛ اما این دختر بچه نمی‌آموزد که می‌تواند از جایی امن‌تر لیوان بردارد، یا دفعه بعد باید از کسی کمک بخواهد. او آموخته است که چه کاری ر نکند؛ ولی یاد نگرفته است که چه باید بکند.

به علاوه، تنبیه وقتی موثر است که وقتی باشد چون وقتی از یک تنبیه به دفعات زیاد استفاده شود، تاثیرش را از دست می‌دهد. والدین مکررا چیزهایی شبیه این را به ما می‌گویند: «اولین باری که کارل را تنبیه بدنی کردم، خیلی گریه کرد و پس از آن، برای مدت طولانی رفتارش تصحیح شد، اما حالا که مرتبا به خاطر رفتارهای نادرستش تنبیه بدنی می‌شود، هیچ تاثیری ندارد و به نظر نمی‌رسد که به هیچ وجه اهمیتی بدهد.» این یک واکنش تطبیقی کلاسیک است، و به سبب همین اثر است که ما تنبیه بدنی را به عنوان شکلی از تنبیه توصیه نمی‌کنیم.

از آنجای یکه گاه تنبیه به عنوان یک روش مدیریت، لازم می‌شود، این پرسش شکل می‌گیرد که: پس چه وقت و چگونه می‌توانیم از آن استفاده کنیم؟ ما این اصول را پیشنهاد می‌کنیم:

تنبیهی را انتخاب کنید که رفتار ناخواسته را کاهش دهد

تنبیه فقط هنگامی موثر قلمداد می‌شود که بروز رفتار نامناسب را کاهش دهد. در بسیاری از مواقع، کودکان را برای تنبیه به دفتر مدیر مدرسه می‌فرستند؛ ولی همان‌طور که انتظار می‌رود، نتیجه‌ای عاید نمی‌شود. دانش‌آموز از انجام تکالیف ودداری می‌کند و از منتظر ماندن در دفتر مدرسه لذت می‌برد، پس رفتارش با بی‌توجهی تقویت می‌شود.

تنبیه بدنی، ایجاد محدودیت و گرفتن اسباب بازی‌ها یا امتیازات خاص (مانند تماشای کارتون) در صورتی «تنبیه» تلقی می‌شوند که موثر واقع شوند.

برای نمونه، مایکل نه ساله را به خاطر کتک زدن خواهرش به اتاقش فرستادند، او در آنجا با کامپیوتر و اسباب بازی‌هایش مشغول بازی شد. وقتی مادرش به او گفت که می‌تواند از اتاق بیرون بیاید، در حال تماشای کارتون مورد علاقه‌اش بود. او حتی فراموش کرده بود که تنبیه شده است. به علاوه، وقتی از اتاق خارج شد، خواهرش را دوباره کتک زد تا باز به اتاقش فرستاده شود.

پس نصیحت ما این است که نخست نتایج تنبیه را بررسی کنید. اگر رفتار هدف کاهش یافته بود، می‌توانید دوباره از آن نوع تنبیه استفاده کنید. در غیر این صورت، تکرار آن تنبیه سودی ندارد و باید روش دیگری را بیازمایید.

در تنبیه زیاده‌روی نکنید

اگر بیش از حد از تنبیه استفاده کنید، کودک شما به آن عادت خواهد کرد و تنبیه تاثیر خود را به تدریج از دست خواهد داد. هر اقدامی ـ اگر هم موثر باشد ـ شامل ممنوع کردن تماشای تلویزیون، تنبیه‌های بدنی و غیره با استفاده بیش از حد تضعیف می‌شود و اثر مورد نظر شما را ایجاد نخواهد کرد.

از تنبیه در کنار روش‌های مثبت استفاده کنید

وقتی تنبیه را به عنوان یک روش انتخاب می‌کنید، باید به کودک آموزش نیز بدهید. تنبیه به تنهایی رفتار خوب را به کودک نمی‌آموزد. برای تشویق کودک به انجام آنچه می‌خواهید، باید تفهیمش کنید، به او آموزش دهید و در صورت اصلاح رفتار مزبور، پاداشی برایش در نظر بگیرید. اگر کودکتان را به خاطر دویدن به سمت خیابان تنبیه کردید، سپس باید روش عبور از خیابان را به او آموزش دهید. و در نهایت به خاطر منتظر ماندن در کنای خیابان یا عبور محتاطانه از خیابان، او را تحسین کنید. با این روش، تاثیر تنبیه بیشتر خواهد شد.

تنبیه را به تعویق بیندازید

اگر قصد تنبیه کودکتان را دارید، درست پس از رفتار ناپسندش این کار را انجام دهید. رفتار انسان را پیامدهای بدون وقفه کنترل می‌کنند. (این پیامدها می‌توانند مثبت یا منفی باشند) پس صبر نکنید تا «بابا بیاد خونه». تا عصر یا فردا یا هفته بعد صبر نکنید. هر تنبیهی، اثرش را با گذشت زمان از دست می‌دهد و ممکن است کودک نتواند ارتباط تنبیه را با عمل ناپسندش درک کند.

همیشه پیامدها را تشریح کنید

کودک باید بداند چه رفتاری شما را ناراحت می‌کند و در صورت پافشاری در انجام آن، واکنش شما چه خواهد بود. تصمیم خود و پیامدهای نادیده گرفتن آن عمل را به او بگویید.

ثابت قدم باشید

تنبیه موثر نه تنها یک تنبیه بدون وقفه است، بلکه تنبیهی است که برای کودک قابل پیش‌بینی باشد. تنبیه باید در تمام مواردی که آن رفتار ناپسند سر می‌زند، انجام شود. اگر به کودکتان گفته‌اید که در صورت پرت کردن عروسکش، آن را از او خواهید گرفت، پس از هر بار پرت کردن به وعده خود عمل کنید تا همیشه منتظر پیامدهای رفتار ناپسند خود باشد.

الکی تهدید نکنید

کودک را به تنبیهی که آن را انجام نمی‌دهید، تهدید نکنید. پیش از واکنش نشان دادن، دومین، سومین یا دوازدهمین فرصت را به او ندهید. همیشه به حرفی که می‌زنید عمل کنید و چیزی را که گفتید، جدی بگیرید. تهدیدهای پوچ و ناپایدار، به رفتارهای نادرستی می‌انجامند که تثبیت شده، در برابر تغییر مقاوم‌تر می‌شوند.

منبع:مرکز مشاوره و روانشناسی ایران-مشاور کودکان آنلاین:چگونگی تنبیه کودک